De Hokjesman verdiept zich in de snel groeiende gemeenschap van dierenvrienden. Er zijn dierenvrienden die zielsveel houden van hun huisdier en tegelijkertijd geen enkel bezwaar zien in een burger of een speklapje bij de barbecue. Maar er is ook een kern van dierenvrienden die huivert bij de gedachte aan het eten van dieren en geen onderscheid wenst te maken tussen mens en dier.

Hoe ingewikkeld is het leven binnen de gemeenschap van de rechtgeaarde en principiële dierenvriend? Wanneer wordt een dierenvriend een dierenactivist? Hoe kan hij nog goedgemutst door het leven gaan als er in zijn beleving een permanente massamoord plaatsvindt? En kan hij eigenlijk nog wel vrienden zijn met een vleeseter?

De pers over De Dierenvrienden:

‘Doorgaans gaat het hier over televisie van gisteravond. Vanmorgen gaat het over vanavond. Niet omdat ik al iets in het vooruit zag, maar omdat ik nog zo onder de indruk ben van vorige week vrijdagavond. Het gaat om De Hokjesman (VPRO). De antropologische safari in eigen land van ‘hokjesman’ Michael Schaap en Jurjen Blick (montage en teksten), ‘op zoek naar de rimboe in onszelf’.

Vorige week bezocht de hokjesman ‘dierenvrienden’, van vredige vegetariërs tot harde activisten. ‘Waar wonen ze? Wat eten ze? Kunnen ze lachen?’ Het resultaat was van zeldzame klasse. Menig reporter zou in de valkuil trappen van het belachelijk maken van koeienknuffelaars en bleke wortelknagers. Dat deed Schaap cs nu juist niet. Hij veroordeelt niet, hij stelt vragen en kijkt scherp om zich heen. Een hele kunst.

In het vegetarische bejaardenoord, waar oud-dierenbevrijders bleken te wonen, ventileerde hij een vrolijke verwondering, soms overslaand in verbazing. ‘Dus als u bij vrienden bent voor een barbecue, dan denkt u…’ ‘Aan de ovens en de gaskamers en zo. Dan ruik ik geroosterd vlees en denk ik: zo veel verschil is er niet.’ Sinds Coetzees novelle Dierenleven een populaire visie. Hij kwam geregeld terug. Filosoof Erno Eskens: ‘Ik wil niet joden vergelijken met een konijn, maar het gaat om de systematiek van die fabrieken, daar zit iets vergelijkbaars aan.’ Schaap hoorde het aan. Kijk: een mollenklem op het grasveld bij het partijcongres van de Partij voor de Dieren.

Het kapitaal zit in de fijnzinnigheid. De blik van Schaap wanneer een konijn een ‘puzzeltje’ oplost: onbetaalbaar. Evenals bij de verkoopster van de ‘begraafcocon’, een vilten omhulsel om de ontslapen lieveling ter aarde te bestellen. Waarom niet gewoon de grond in? ‘Sommigen zeggen: dan krijgt-ie zand in zijn oogjes.’ Weer, héél even, die Schaapachtige blik.

Slechts soms is een vage stellingname hoorbaar in zijn vragen. Tegen de activist: ‘Hoor ik u daar zichzelf vergelijken met Nelson Mandela?’ Of: ‘Het lijkt erop, en dat lijkt me een prettig gevoel, dat u het morele gelijk aan uw zijde hebt. Heeft u ook wel eens niet gelijk?’ Steeds die fijne notities. ‘Naarmate de avond vordert, vloeit de sojamelk rijkelijk.’ Of: ‘De ware dierenvriend leeft niet in een vrolijke wereld. Van alle diersoorten voelt hij zich het minst thuis in zijn habitat. Tussen al die mensen die de poes aaien, maar de koe eten.’

Met het uitgebalanceerde camerawerk bevindt De Hokjesman zich in de prijzenswaardige categorie van Wouter Klootwijks De wilde keuken en Keuringsdienst van waarde. Inhoudelijk steekt De Hokjesman hoog boven die twee uit.

De research van De Hokjesman is voorbeeldig. Beeldgrapjes maken het verteerbaar. Het kreng van een hondje dat Schaap weer in zijn hand beet. De prachtige slotscène, waarin Schaap met een activist en een konijn op een dierenbegraafplaats is. Even voor het beest zijn laatste rustplaats zou vinden, trok Schaap iets uit zijn koffertje. De begraafcocon.

Diepe buiging voor De Hokjesman. Vanavond (laat, vanwege ebola bij de NOS) weer kijken’.

(Jean-Pierre Geelen in De Volkskrant, 24 oktober 2014)

 

Zie ook: De vega-pioniers van Felixoord. Over de bewoners van het enige ‘vegetarische’ woonpark in Nederland en de geschiedenis van de vegetarische beweging.

Illustratie Bart Koolen, apbart.nl